زایمان زودرس (preterm labor) به زایمانی گفته می شود که قبل از هفته سی و هفتم بارداری رخ دهد. اگر تولد نوزاد قبل از هفته 24 بارداری باشد، نوزاد زنده نمی ماند. اما شانس زنده ماندن نوزادانی که بین هفته های بیست و چهارم تا سی و هفتم بارداری متولد می شوند، بالاست.
در این مقاله همراه ما باشید تا با مهمترین نکات درباره زایمان زودرس و راههای پیشگیری از زایمان زودرس آشنا شوید. برای دسترسی سریع به تیترها می توانید از فهرست زیر استفاده کنید.
زایمان زودرس چه علائمی دارد؟
علائم زایمان زودرس مشابه علائم زایمان است با این تفاوت که زودتر از موعد رخ می دهد. سوالات شایع در مورد علائم زایمان زودرس عبارتند از:
1- چه علائمی نشانه زایمان زودرس هستند؟
به گفته دکتر منیژه جوانمرد خوشدل، جراح و متخصص زنان، اگر انقباضات رحمی دارید که مرتب فاصله آنها کمتر و شدت آنها بیشتر می شود، باید سریعتر به پزشک مراجعه کنید. دیگر علائم تولد زودرس نوزادان عبارتند از:
- اسپاسم زیر شکم (شبیه کرامپ ها و گرفتگی های پریودی)
- کمر دردهای ادامه دار یا دوره ای که با هیچ روشی تسکین نمی یابند
- ترشحات خون آلود یا خونریزی واژینالی
- احساس فشار در لگن یا واژن
- نشت مایع آمنیوتیک (به صورت قطره ای یا به صورت جریان پیوسته و زیاد مثل ادرار)
- حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
این علائم حتی اگر خفیف باشند، اگر بیش از چند ساعت ادامه پیدا کردند، باید به متخصص زنان مراجعه کنید.
2- آیا خونریزی واژن قبل از هفته 37 بارداری علامت خطرناکی است؟
ممکن است به دلیل حساس شدن دهانه رحم در ماه های آخر بارداری، بعد از رابطه جنسی دچار لکه بینی شوید. اما خونریزی واژن می تواند نشانه کنده شدن جفت و زایمان زودرس هم باشد. بنابراین با مشاهده خونریزی یا لکه بینی در بارداری برای اطمینان باید به پزشکتان مراجعه کنید.
3- با چه علائمی می توانیم متوجه تفاوت انقباضات کاذب زایمانی با انقباضات زایمان زودرس شویم؟
انقباضات رحمی در زایمان زودرس منظم هستند و با خوابیدن به پهلو کمتر نمی شوند. اما انقباضات کاذب یا براکستون هیکس نامنظم اند و اگر به پهلو بخوابید بهتر می شوند.
مهمترین دلایل زایمان زودرس
پاسخ به رایجترین سوالات درباره علت زایمان زودرس را در زیر می خوانید:
4- چه عواملی خطر زایمان زودرس را در زنان بیشتر می کنند؟
موارد زیر ریسک زایمان زودرس را در زنان بیشتر می کنند:
- مصرف دخانیات، مشروبات الکلی یا مصرف مواد مخدر در بارداری
- اضافه وزن زیاد یا خیلی کم مادر
- بارداری در سنین نوجوانی یا بالاتر از 40 سال
- بارداری های پشت سر هم با فاصله کوتاه (کمتر از یکسال)
5- آیا بیماری های دوران بارداری تاثیری بر تولد زودرس نوزادان دارد؟
بله مشکلاتی مثل فشار خون بالا، پره اکلامپسی (مسمومیت در بارداری)، دیابت، اختلالات رحمی، بیماریهای خودایمنی و مشکلات جفت در دوران بارداری اگر کنترل یا درمان نشوند، منجر به تولد نوزاد نارس می شوند.
6- عفونتهای دوران بارداری چه نقشی در زایمان زودرس دارند؟
عدم درمان عفونت واژن در بارداری و انتقال عوامل بیماری زای آنها به مایع آمنیوتیک جنین یکی از علل زایمان زودرس در مادران است.
7- علت زایمان زودرس چیست؟
موارد زیر از رایجترین علل زایمان زودرس در زنان باردار هستند:
- برخی نقصهای مادرزادی جنین
- سابقه سقط جنین در سه ماهه اول و دوم بارداری
- بیماریهای زمینه ای مادر مثل کلسترول بالا، دیابت، مشکلات کلیوی، …
- باروری با روشهای IVF و آزمایشگاهی
- استرس و افسردگی شدید مادر طی بارداری
- تجربه زایمان زودرس در بارداری های قبلی
- افزایش حجم مایع آمنیوتیک در کیسه جنینی
- نقص های رحمی مثل کوتاهی سرویکس، رحم دو شاخ، …
- اختلالات جفت مثل کنده شدن جفت جنین (دکولمان جفت)، چسبندگی جفت، …
زایمان زودرس دوقلوها یا چند قلوها نیز معمولا رایج است. همچنین عدم درمان عفونتهای مقاربتی مثل سوزاک و کلامیدیا؛ عفونتهای داخل رحمی و نیز عفونت ادراری در بارداری از دلایل زایمان زودرس در زنان هستند.
8- آیا زایمان زودرس می تواند به دلایل ژنتیکی باشد؟
گاهی سابقه خانوادگی در زایمان زودرس و یا اینکه خودتان نارس متولد شده باشید، می تواند باعث تولد نوزاد نارس و زایمان زودرس تان شود.
برای درمان زایمان زودرس و جلوگیری از عوارض آن می توانید از تخصص دکتر منیژه جوانمرد خوشدل، جراح و متخصص زنان و زایمان در این زمینه بهره مند شوید. برای رزرو نوبت با شماره 77714405-021 تماس بگیرید.
عوارض زایمان زودرس
زایمان زودرس به دلیل عدم رشد کافی جنین می تواند مشکلاتی برای نوزاد و همچنین مادر ایجاد کند. رایجترین سوالات در این مورد عبارتند از:
9- زایمان زودرس برای نوزادان چه عوارضی دارد؟
نوزادان نارس به علت تاخیر در رشد حسی و حرکتی مثل غلتیدن، حرف زدن، … دیرتر از نوزادان دیگر که بعد از هفته 37 بارداری متولد شده اند، این مراحل را طی می کنند. از دیگر عوارض زایمان زودرس برای نوزادان عبارتند از:
- بیش فعالی
- مشکلات رفتاری و یادگیری
- زردی یا یرقان نوزادی به دلیل عدم تکامل طحال
- تضعیف سیستم ایمنی و افزایش ریسک عفونت
- تولد نوزادان کوچک با وزن پایین (کمتر از ۲ کیلوگرم)
- مشکلات تنفسی و افزایش ریسک ابتلا به آسم در سنین بالاتر
- مشکل در مکیدن پستان مادر یا بلعیدن شیر
- ناتوانی در حفظ ثبات دمای بدن به دلیل فقدان چربی هایی که باید در هفته های آخر جنینی ساخته می شدند
همچنین عدم تکامل ساختارهای بدنی نوزادان نارس باعث می شود به بیماریها مثل صدمات مغزی در اثر عدم درمان زردی، کم خونی، … دچار شوند.
10- نوزادانی که قبل از هفته 37 بارداری متولد می شوند، آیا سالم هستند؟
اگر زایمان زودرس بالای 24 هفتگی جنین باشد خطر مرگ نوزاد پایین است اما این نوزادان به اندازه نوزادانی طبیعی سلامت نیستند و با تاخیرات رشدی و برخی بیماریها که در بالا به آنها اشاره شد، مواجه می شوند.
11- زایمان زودرس برای مادر چه مشکلاتی ایجاد می کند؟
زایمان زودرس احتمال ابتلای مادر به دیابت بارداری و بعدها دیابت نوع 2 را بیشتر می کند. دیگر عوارض زایمان زودرس برای مادران عبارتند از:
- فشار خون بالا
- آسیب دیدگی کبد یا کلیه ها
- مسمومیت بارداری یا پره‌اکلامپسی
12- زایمان زودرس به صورت طبیعی انجام می شود یا سزارین؟
معمولا چون زایمان زودرس باعث جفت سرراهی و مسدود شدن دهانه واژن می شود، عمل سزارین انجام می شود.
13- برای کاهش عوارض زایمان زودرس برای نوزادان چه کاری می توانیم انجام دهیم؟
نوزادان نارس (بالای هفت ماه) بعد از تولد باید مدتی در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان (NICU) نگهداری شوند. چون هنوز سیستم های حیاتی مثل چشم، شش ها، قلب، کلیه ها و سیستم ایمنی نوزاد ناقص است و با مشکل مواجه می شوند.
نحوه تشخیص زایمان زودرس
درباره چگونگی تشخیص زایمان زودرس معمولا سوالات زیر پرسیده می شود:
14- چطور زایمان زودرس تشخیص داده می شود؟
پزشک متخصص زنان و زایمان به روشهای زیر می تواند مشخص کند که آیا باید زایمان زودرس انجام شود یا می توان آن را در صورت امکان به تاخیر انداخت:
- معاینه لگن و دهانه رحم
- گرفتن نوار حرکت جنین برای تعیین تعداد و شدت انقباضات رحمی
- تست غربالگری فیبرونکتین (بالا بودن این ماده نشانه زایمان زودرس است)
- بررسی کیسه جنینی برای پی بردن به نشت مایع امنیوتیک
همچنین پزشکان به کمک تصاویر سونوگرافی در بارداری می توانند وضعیت دهانه رحم، حجم مایع امنیوتیک، چسبندگی جفت و رحم و مشکلاتی از این دست را بررسی کنند.
15- از کجا بفهمیم زایمان زودرس داریم و باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر دچار انقباضات رحمی شده اید، زمان انقباضات را یادداشت کنید. اگر درد و انقباضات شدیدتر از دفعات قبل بودند، احتمالا انقباضات زایمانی هستند و باید سریعا با پزشک خود تماس بگیرید.
چگونه از زایمان زودرس پیشگیری کنیم؟
به گفته دکتر جوانمرد خوشدل، به دلیل عوارض زایمان زودرس برای جنین و مادر سعی می کنیم به کمک راههای پیشگیری از زایمان زودرس به جنین فرصت رشد بدهیم. شایعترین سوالاتی که درباره جلوگیری از زایمان زودرس پرسیده می شوند، عبارتند از:
16- فاصله بین دو بارداری چقدر باید باشد تا دچار زایمان زودرس نشویم؟
فاصله بین اقدام به بارداری تا بارداری قبلی نباید کمتر از 18 ماه باشد. در غیر این صورت، خطر زایمان زودرس بیشتر می شود.
17- استراحت مطلق برای جلوگیری از زایمان زودرس چقدر موثر است؟
با توجه به وضعیت شما پزشک تصمیم می گیرد که به استراحت مطلق در رختخواب نیاز دارید یا نه. اما معمولا به مادران توصیه می کنیم به اندازه کافی بخوابند، استراحت کنند، ساعات طولانی کار نکنند و کارهای سنگین انجام ندهند تا زایمان آنها تا حد ممکن به تاخیر بیفتد.
18- برای جلوگیری از زایمان زودرس چه بخوریم؟
برای اینکه وزن شما در بارداری به اندازه کافی باشد باید نکات زیر را در تغذیه خود رعایت کنید:
- تغذیه سالم و مقوی در 5 وعده غذایی کم حجم
- مصرف انواع پروتئین ها، میوه ها، سبزیجات، حبوبات و مغزها
- مصرف امگا 3، ویتامین C مرکبات و کلسیم لبنیات
- نوشیدن آب و مایعات دیگر به اندازه کافی
این موارد در واقع درمانهای خانگی زایمان زودرس هستند.
19- چه کارهایی برای جلوگیری از زایمان زودرس می توانیم انجام دهیم؟
رعایت نکات زیر به پیشگیری از زایمان زودرس کمک می کنند:
- تخلیه کامل و به موقع مثانه برای جلوگیری از عفونت ادراری
- رعایت بهداشت دهان و دندان
- درمان بیماریهای زمینه ای مثل مشکلات قلبی، تیروئید، … قبل از اقدام به بارداری
- درمان عفونتهای واژینالی و مقاربتی قبل از بارداری
- پیشگیری و درمان انواع عفونتهای واژن
- استراحت در رختخواب (در صورت تجویز پزشک)
- پرهیز از مصرف الکل و دخانیات در بارداری
- ورزش و پیاده روی در طول بارداری در صورت اجازه پزشکتان
- متناسب نگه داشتن وزن در طول بارداری
- اجتناب از استرس های روحی و جسمی
همچنین در مواردی که پزشکتان نزدیکی را توصیه نمی کند، نباید رابطه جنسی داشته باشید.
بیشتر بخوانید: ورزشهای بی خطر در سه ماهه سوم بارداری
20- بهترین داروی پیشگیری از زایمان زودرس چه دارویی است؟
در برخی موارد متخصص زنان داروهای پیشگیری از زایمان زودرس را با توجه به علت زایمان زودرس و وضعیت بارداری تجویز می کنند. برخی از این داروها عبارتند از:
- برخی ویتامین ها، مواد معدنی و مکمل ها
- اسید فولیک
- داروهایی برای تکامل سریعتر ریه و تولید سورفاکتانت مثل گلوکوکورتیکوئیدها، کورتیکو استروئیدها،…
- آنتی بیوتیک
همچنین برای زایمانهای زودرس در 28 تا 30 هفتگی، تزریق سولفات منیزیم به صورت وریدی 24 ساعت قبل از زایمان انجام می شود تا از بروز فلج مغزی نوزاد نارس جلوگیری کند.
21- چه آمپولی برای پیشگیری از زایمان زودرس خوب است؟
بستگی به وضعیت بارداری دارد. به طور کلی به کمک روشهای زیر از زایمان زودرس جلوگیری می کنیم:
- تجویز داروهای خوراکی یا وریدی برای توقف انقباضات زایمان زودرس مثل ایندومتاسین، تربوتالین، نیفدیپین و …
- شیاف پروژسترون واژینال برای زنانی که سرویکس کوتاه دارند.
- زدن واکسن پروژسترون در طول بارداری به مادرانی که سابقه زایمان زودرس داشته اند.
در مواردی نیز لازم است مادر بستری شده و داروهای وریدی را به صورت سرم دریافت کند.
22- در چه مواردی لازم است حتما زایمان زودرس انجام شود؟
پزشکان تا حد ممکن زایمان زودرس را به تعویق می اندازند. اما در موارد زیر چاره ای جز زایمان نیست:
- مسمومیت بارداری شدید (پره اکلامپسی شدید)
- عفونت مایع آمنیوتیک
- فشار خون بالا
- عفونتهای رحمی
- کنده شدن جفت
برای درمان زایمان زودرس می توانید از تخصص دکتر منیژه جوانمرد خوشدل، جراح و متخصص زنان و زایمان در این زمینه بهره مند شوید. برای رزرو نوبت با شماره 77714405-021 تماس بگیرید.
اگر شما هم سوالی درباره درمان زایمان زودرس و روشهای پیشگیری از آن دارید، در بخش نظرات می توانید آنها را از ما بپرسید.
